Πάσχα στη Λιβαδειά
PASCHA1.jpg

To Πάσχα της Λιβαδειάς φημίζεται για τη γορταστική λαμπρτότητά του. Συνεχίζει και διατηρεί την παράδοση του Ρουμελιώτικου Πάσχα, ενώ χρόνο με το χρόνο ζωντανεύει ακόμα περισσότερο μιας και οι νεώτεροι συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι στο έθιμο του "λάκκου".

Από τη Μεγάλη Πέμπτη όλοι οι κάτοικοι προμηθεύονται το αρνί, και οι παρέες κάνουν τον προγραμματισμό τους για το στήσιμο του "λάκκου".

Το Μεγάλο Σάββατο διαλέγουν το μέρος (κήπο, αλάνα, δρόμο κλπ.) όπου θα συγκεντρωθούν κατά, συνήθως, γειτονικές παρέες να γλεντήσουν και να ψήσουν τα αρνιά. Σφάζουν, σουβλίζουν και αλατίζουν το αρνί. Τα εντόσθιά του τα καθαροπλένουν και τα προετοιμάζουν για το κοκορέτσι. Μέρος αυτών τα χρησιμοποιούν για την παρασκευή της μαγειρίτσας ή της γαρδούμπας, που θα φαγωθούν στο βραδινό τραπέζι μετά το "Χριστός Ανέστη".

Μετά την Ανάσταση και πριν καλά ξημερώσει, όλη η πόλη μετατρέπεται σε μια μεγάλη ψησταριά: οι Λιβαδείτες ετοιμάζουν τη φωτιά με τέχνη και μαεστρία με τις συμβουλές και την επιμέλεια των έμπειρων και ειδικών.

pasxa.jpg

Ο γεροντότερος, κάνοντας το σταυρό του, βάζει φωτιά με τη λαμπάδα της Ανάστασης στο σωρό με τα κλήμματα ή τα κάρβουνα. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα ετοιμάζεται για να ψηθούν τα αρνιά.
Το ίδιο γίνεται σε κάθε "λάκκο". Η πόλη τυλίγεται σε μυρωδιές και σύννεφα καπνού. Οι φωτιές είναι έτοιμες και τα αρνιά τοποθετούνται στους "λάκκους". Το γύρισμα των αρνιών και το πασχαλινό γλέντι με χορούς και συνοδεία παραδοσιακής μουσικής διαρκεί μέχρι το απόγευμα.

Τη μέρα αυτή αναδεικνύεται η πατροπαράδοτη λιβαδείτικη φιλοξενία. Οι ξένοι που θα περάσουν από τη Λιβαδειά αυτή την ημέρα της Λαμπρής, θα γιορτάσουν μαζί με τους κατοίκους και θα γευθούν τη φιλοξενία τους.
Ο Δήμος της πόλης προσφέρει δωρεάν άφθονο κρασί και φαγητό στο δημοτικό "λάκκο" (αρχικά στην Κεντρική Πλατεία ή την Πλατεία Λάμπρου Κατσώνη, αλλά τελευταία στην περιοχή της Κρύας), ενώ κλείνει τη μέρα με διοργάνωση εκδηλώσεων με τη συμμετοχή παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων και τραγουδιστών, ενώ η πατροπαράδοτη πλέον καύση των πυροτεχνημάτων ολοκληρώνει την εορταστική ατμόσφαιρα και φωτίζει τον νυκτερινό ουρανό της Λιβαδειάς.


livadia_istorikoi_peripatoi_a%20%28Small%29_thumb%5B3%5D.jpg?imgmax=800

Απόσπασμα από το βιβλίο του Θύμιου Δάλκα: "ΛΕΙΒΑΔΙΑ Ιστορικοί περίπατοι Α Στα Νοτιανατολικά της", 2η έκδ. 1991.

«Αναστάσεως ημέρα λαμπρυνθώμεν λαοί…»

Η λαμπρότερη απ' όλες τις θρησκευτικές μας γιορτές, για μας τους Έλληνες, είναι το Πάσχα. Λαμπρή ονόμασε την Πασχαλιά ο λαός μας. Οι Δυτικοί έχουν τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά για τις μεγαλύτερες τους γιορτές, αλλά για μας η Ανάσταση του Σωτήρος, καθώς συμπίπτει με την άνοιξη, πού αστράφτει, ευωδιάζει και ευφραίνεται όλη η πλάση, αποτελεί «εορτήν εορτών και πανήγυριν πανηγύρεων».

Η ανάσταση του Χρστού για τους Έλληνες γενικά σημαίνει ακόμα και ανάσταση του Έθνους μας, για τούτο και σ' όλη την Ελλάδα γιορτάζεται με μεγάλη επισημότητα.

Όμως στη Λειβαδιά ο εορτασμός του Πάσχα έχει μια ξεχωριστή ιδιομορφία και γίνεται με τέτοια μεγαλοπρέπεια, πού δεν τη συναντά κανείς σε άλλη πόλη της πατρίδας μας. «Αγάλλεται και χαίρει πάσα κτίσις» αληθινά εδώ, πως ψάλλει ο εκκλησιαστικός υμνωδός. Για τούτο το Πάσχα στη Λειβαδιά συγκεντρώνει όχι μόνο τα σκορπισμένα από τις ανάγκες της ζωής και τις ιδιοτροπίες της ανθρώπινης μοίρας, παιδιά της, αλλά και χιλιάδες επισκέπτες απ' όλη την Ελλάδα.

Στα παλιότερα χρόνια έλεγαν: «Απόκριες στην Αθήνα και Πάσχα στη Λειβαδιά». Και πραγματικά, όπως στην αρχαιότητα τα Τροφώνια, τα Ερκύνια και τα Βασίλεια συνάθροιζαν στη Λειβαδιά τους Βοιωτούς και τους Πανέλληνες και παρακολουθούσαν, εχθροί και φίλοι μονιασμένοι, τους γυμνικούς, τους ιππικούς και τους μουσικούς της αγώνες, έτσι και τώρα μαζεύονται όλοι, για να συνεορτάσουν και να χαρούν κοντά της την Ανάσταση του Χριστού μ' ένα τρόπο μάλιστα όχι μόνο ευχάριστο, αλλά και σύμφωνο με τα διδάγματα του Χριστού κι εναρμονισμένο ακόμη με το πνεύμα και τα ιδανικά του Έθνους μας.

Ο σύγχρονος εορτασμός

Από τη Μεγάλη Πέμπτη κατακλύζονται οι χώροι, γύρω από την πόλη της Λειβαδιάς με κοπάδια αρνιών. Πολλοί νεότεροι τώρα παίρνουν έτοιμα αρνιά σφαγμένα από τον κρεοπώλη, μα οι γεροντότεροι το θέλουν ζωντανό. Καταφθάνουν λοιπόν στα κοπάδια κι αρχίζουν το διάλεγμα του αρνιού τους. Προτιμούν να προέρχεται από ορεινό μέρος. Το ξεχωρίζουν με το μάτι στην αρχή, το σηκώνουν έπειτα για να υπολογίσουν το βάρος του, το πιάνουν στο στήθος, στα καπούλια και στην ουρά να βεβαιωθούν για το πάχος του, (τα αδύνατα δεν ψήνονται καλά), συμφωνούν τέλος με τον τσοπάνη στην τιμή του και τ' αγοράζουν.

Των νιόπαντρων και των αρραβωνιασμένων τ' αρνιά πρέπει να είναι όχι μόνο μεγάλα, μα κι όμορφα, γι' αυτό και τα στολίζουν με λουλούδια και χαρτοταινίες στα κέρατα, όταν τα μεταφέρουν στο σπίτι της νύφης.

Μ' όλο πού δεν είναι και μικρός μπελάς, εξακολουθούν αρκετοί να τ' αγοράζουν ζωντανό, θέλουν ν' ακουστεί το βέλασμα του μια-δυο νυχτιές στο σπίτι και να σφαγεί στην αυλή. Το σφάζουν το μεγάλο Σάββατο, το σουβλίζουν, τ' αλατίζουν κι ετοιμάζουν με τα εντόσθια του, πού τα καθαροπλένουν, το κοκορέτσι η κρατούν άλλοι μερικά, για τη μαγειρίτσα ή για γαρδουμπάκια.

Μετά από τ' αρνί ετοιμάζουν και τακτοποιούν το λάκκο. Ο λάκκος είναι η κοινή ψησταριά, το μέρος του κήπου, της αυλής ή της γειτονικής πλατείας, πού θα συγκεντρωθούν όλοι οι γείτονες, για το ψήσιμο των αρνιών και το πασχαλινό γλέντι. Κι πιο φτωχός κι ο πιο άπορος θα βρεθεί τρόπος ώστε ν' αντιπροσωπευθεί στο λάκκο με τ' αρνί του. Ακόμα και για τους θλιμμένους και πενθούντες της χρονιάς θα μεριμνήσουν οι φίλοι και οι γείτονες.

Σαν γίνει η Ανάσταση και πριν καλά ξημερώσει, βρίσκονται στο πόδι «επαΐοντες» των οικογενειών, για την ετοιμασία της φωτιάς. Φτιάχνουν ένα μεγάλο σωρό με τα κλήματα της συντροφιάς, πού έχουν από τις παραμονές εκεί συγκεντρωθεί. Ό γεροντότερος, κάνοντας το σταυρό του, βάζει φωτιά στο σωρό με τη λαμπάδα της Ανάστασης. Οι φλόγες αγκαλιάζουν το σωρό, μα αυτοί, πού αναλαμβάνουν το έργο, δεν αφήνουν να καούν με μιας τα κλήματα. Τα ραντίζουν με νερό και τα χτυπούν μ' ένα μακρύ ξύλο. Έτσι δεν σταχτώνουν και γίνονται κάρβουνα. Το πράγμα χρειάζεται τέχνη και προσοχή, γι' αυτό δίνουν και παίρνουν οι συμβουλές των ειδικών της συντροφιάς, ώσπου γίνεται έτοιμη η θράκα κι απλώνεται, για να τοποθετηθούν και ψηθούν τ' αρνιά.

Σ' όλους τους λάκκους γίνεται το ίδιο. Οι καπνοί αναρίθμητοι και πυκνοί ανεβαίνουν απ' όλα τα σημεία της πόλης και σκεπάζουν τον ουρανό. Χάνεται η πόλη μέσα σε σύννεφα καπνού κι ένας κόκκινος δίσκος φαίνεται ο ήλιος, που ανατέλλει στο μεταξύ. Είναι ένα θέαμα ασυνήθιστο. Ωστόσο οι φωτιές έχουν ετοιμαστεί και τ' αρνιά τοποθετούνται στους λάκκους, όπως και τα κοκορέτσια, τα κοντοσούβλια, τα συκώτια για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν, πριν ψηθούν τ' αρνιά, σαν πρόχειροι μεζέδες.

Δίπλα στο λάκκο τώρα, αγόρια και κορίτσια, πρόσχαρα στρώνουν κι αυτά κοινό τραπέζι με κόκκινα αυγά, τυριά, σαλάτες και καλό κρασί. Ραδιόφωνα, μαγνητόφωνα, πικάπ, αλλά και νταούλια και πίπιζες, κλαρίνα και λαούτα επιστρατεύονται κι αρχίζει ένα γλέντι, πού ανάβει και κορυφώνεται με τραγούδια, χορούς και σταυρωτά κεράσματα. Ο κάθε περαστικός καλείται μ' ευγένεια να τσουγκρίσει κόκκινο αυγό, να δοκιμάσει μεζέ και να πιει λειβαδίτικο κρασί.

Όταν το ψήσιμο των αρνιών έχει αρκετά προχωρήσει, ανταλλάσσονται φιλικές επισκέψεις και συγγενών από λάκκο σε λάκκο. Αθώα πειράγματα για τα μικρά ή αδύνατα αρνιά, παινέματα για τα παχιά και μεγάλα, λέγονται κι ακούονται γέλια κι απανωτές εγκάρδιες ευχές.
Στον κάθε ξένο επισκέπτη — εκτός από την αυθόρμητη προσφορά, πού του γίνεται στον κάθε λάκκο, — προσφέρει και ο Δήμος, (εκτός από τα χρόνια της λιτότητας), στην κεντρική πλατεία κόκκινο αυγά, μεζέ και το απαραίτητο κρασί.

Δρόμοι και πλατείες είναι διακοσμημένες με πασχαλινά στολίδια, και χαρούμενη και γιορταστική ατμόσφαιρα κυριαρχεί σ' ολόκληρη την πόλη.

Το απόγευμα μαθήτριες και μαθητές των γυμνασίων και λυκείων, με εθνικές ενδυμασίες, όπως και ελληνικά και ξένα καλλιτεχνικά συγκροτήματα τραγουδούν και χορεύουν στην κεντρική πλατεία.

Το βράδυ καίγονται βεγγαλικά και κλείνεται η γιορτή της πρώτης μέρας — όπως και των δυο επόμενων ήμερων — με απερίγραπτη λαμπρότητα.

Δεν είναι υπερβολή, αν πούμε, ότι ο επισκέπτης, (πλημμυρισμένος από θαλπωρή, οικειότητα, εγκαρδιότητα και φιλοξενία, κατά την απομάκρυνση του επαναλαμβάνει τους στίχους του ποιητή Άννινου.

Όμορφη πούσαι Λειβαδιά!. ..

Με τα πλατάνια τα ψηλά δροσιά κι ανάσα δίνεις
και με τις δυο σου τις πηγές Λήθης και Μνημοσύνης
ξεχνάει καθείς από τη μια, όσα έχει άλλου περάσει,
και με την άλλη δένεται ποτές μη σε ξεχάσει.

Unless otherwise stated, the content of this page is licensed under Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 License