του Τριαντάφυλλου Σταθουλόπουλου*
Η εκπαίδευση αποτελεί βασικό στοιχείο για την οικονομική ανάπτυξη γιατί το ανθρώπινο δυναμικό ως βασικός συντελεστής παραγωγής συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη διάχυση της νέας τεχνολογίας. Το πανεπιστήμιο προωθεί την παραγωγή και τη μετάδοση νέων επιστημονικών γνώσεων με παροχή στους φοιτητές δεξιοτήτων και ως κέντρο έρευνας συμβάλλει στη δημιουργία νέων προϊόντων και μεθόδων παραγωγής.
Ο όρος «Οικονομική Ανάπτυξη» είναι ευρύτερος του όρου οικονομική μεγέθυνση. Δεν μπορούμε να έχουμε οικονομική ανάπτυξη χωρίς ταυτόχρονη αύξηση του προϊόντος. Αντίθετα, μεγέθυνση δεν σημαίνει ταυτόχρονα και ανάπτυξη. Η «Τοπική Ανάπτυξη» είναι η διαδικασία διαθρωτικής αλλαγής που αποβλέπει στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μιας περιοχής.
Δεν αφορά μόνο την οικονομική μεγέθυνση, αλλά και άλλες παραμέτρους, όπως την κοινωνική, την πολιτισμική και την περιβαλλοντική ανάπτυξη. Η γνώση θεωρείται η αντίληψη αλληλένδετων γεγονότων, αληθειών ή πληροφοριών που αποκτώνται με τη μορφή εμπειρίας και εκμάθησης. Επιπροσθέτως, υποστηρίζεται ότι η εκπαίδευση παρέχει αγοραία και μη αγοραία οφέλη, εξωτερικότητες και διαχυτικά αποτελέσματα και προωθεί την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή. Το 1963 ο Schultz ανέλυσε την οικονομική αξία της εκπαίδευσης η οποία συνδέεται άμεσα με την έρευνα και με την ανάπτυξη σε νέες τεχνολογίες. Τα πανεπιστήμια συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία μιας ελεύθερης κοινωνίας και ενισχύουν τους θεσμούς της φιλελεύθερης οικονομίας με τη θέσπιση ισχυρών κινήτρων για παραγωγικές δράσεις. Τα περιφερειακά πανεπιστήμια καθιερώθηκαν ως μια πολιτική για την τοπική ανάπτυξη με εκτίμηση των άμεσων οικονομικών επιπτώσεων που προσκομίζουν.
Πέραν από τις έμμεσες επιπτώσεις με την παρουσία του πανεπιστημίου με την έρευνα και τη διάχυση της γνώσης και της νέας τεχνολογίας υπάρχουν και ουσιαστικές άμεσες επιπτώσεις του πανεπιστημίου στην τοπική οικονομία και αφορά τους τομείς κατανάλωσης (κατοικία-ξενοδοχεία 28%, εστιατόρια 9,6%, διασκέδαση 13%, μετακινήσεις από και προς περιοχή 7%), αλλά και τις δαπάνες του κράτους στην περιοχή (για αγορά ακινήτων, λειτουργικές δαπάνες του πανεπιστημίου, μισθούς κ.λπ.). Τα άμεσα οικονομικά οφέλη εκτιμούνται σε 0,05-0,31% του ΑΕΠ και σε 1,7%-12,8% της ιδιωτικής κατανάλωσης ενώ μαζί με τα έμμεσα αποτελέσματά τους φθάνουν στο 0,13-0,71% του ΑΕΠ. Τέλος το πανεπιστήμιο βοηθάει στην ισόρροπη κατανομή εκπαίδευσης στη χώρα.
Το Τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης (Π.Ο.Α.) του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας ιδρύθηκε με το Νόμο 3391 (Φ.Ε.Κ. 240 τ. Α’/4-10-2005) και με απόφαση των αρμοδίων αρχών και άρχισε τη λειτουργία του το ακαδημαϊκό έτος 2005-2006, με τους πρώτους εβδομήντα δύο (72) φοιτητές.
Στόχος της έρευνας που πραγματοποιήθηκε ήταν να καταγραφούν οι απόψεις και οι αντιλήψεις ενός δείγματος των κατοίκων της πόλης σχετικά με την υπάρχουσα κατάσταση της πόλης (όπως υποδομές, ποιότητα ζωής κ.λπ.), καθώς και τις απόψεις τους γενικότερα για τη συμβολή του Πανεπιστημίου στην πολιτιστική, κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική ανάπτυξη της πόλης και της ευρύτερης περιοχής της. Η τεχνική που χρησιμοποιείται βασίζεται σε μεθόδους έρευνας με τη χρήση συνεντεύξεων από καθηγητές του Πανεπιστημίου και από φορείς της πόλεως και με χρήση ερωτηματολογίου (survey) από κατοίκους της πόλεως και φοιτητές. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται για να αντιμετωπίσει τα μειονεκτήματα και κυρίως τα προβλήματα της γενίκευσης και της συγκρισιμότητας. Στην συνέχεια με την χρήση προγραμμάτων επεξεργάστηκαν όλα τα στοιχεία, τα οποία έπειτα αναλύθηκαν με τον έλεγχο Χ2 και παλινδρομήσεων.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η οικονομική συνεισφορά του πανεπιστημίου στην ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής πλησιάζει το 0,1% του Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος (Α.Ε.Π.) της Βοιωτίας. Αν όμως εστιάσουμε μόνο στην πόλη της Λιβαδειάς και της ευρύτερης περιοχής του Δήμου που καλύπτει σχεδόν το 1/4 του νομού, το αποτέλεσμα είναι η αύξηση του ΑΕΠ να πλησιάζει το 0,4% του ΑΕΠ της περιοχής. Ο κύριος παράγοντας αυτής της συνεισφοράς είναι οι δαπάνες των φοιτητών και οι δαπάνες του Πανεπιστημίου για μισθοδοσία για σίτιση και αγορές υλικών και δαπανών συντήρησης. Σε όλες τις πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας διαπιστώνεται ότι όλοι θέλουν την παρουσία και τη ζωηράδα των φοιτητών. Στα κέντρα αναψυχής και διασκέδασης υπάρχει μια αύξηση θαμώνων που οφείλεται στο γεγονός ότι μερίδα των φοιτητών αναζητά τέτοιους τρόπους διασκέδασης και αναψυχής. Η κοινωνική ζωή εμπλουτίστηκε με πολιτιστικές εκδηλώσεις, κινηματογραφικές προβολές και δραστηριότητες που δεν υπήρχαν στο παρελθόν. Σε αυτό βοήθησε η αποδοχή που συνάντησε η ίδρυση του Πανεπιστημίου στη Λιβαδειά. Υπήρξε γόνιμη συνεργασία μεταξύ Επιμελητηρίου Βοιωτίας και Πανεπιστημίου. Οι χορηγίες πάσης μορφής και ιδιαίτερα η προσφορά κτιρίων και οικοπέδων από το Δήμο βοήθησε στην ομαλή λειτουργία του Πανεπιστημίου.
Πάνω από το 40% των αποφοίτων του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας έχουν στραφεί σε μεταπτυχιακές σπουδές και η πλειοψηφία αυτών έχει αποκτήσει μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στην Ελλάδα. Το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την αποφοίτηση έως την εύρεση εργασίας είναι μικρότερο για τους αποφοίτους του τμήματος Π.Ο.Α. Η ίδρυση ενός περιφερειακού πανεπιστημίου έχει θετικές συνέπειες γιατί το πανεπιστήμιο είναι βασικός καταναλωτής για την τοπική οικονομία και συμβάλει στην αύξηση της ενεργούς ζήτησης στην περιοχή. Η οδυνηρή για τη Βοιωτική πρωτεύουσα εξέλιξη του Σχεδίου «Αθηνά» του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων Πολιτισμού και Αθλητισμού για την αναδιάρθρωση των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης κατέληξε στην κατάργηση του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας και την ένταξη των φοιτητών του τμήματος Περιφερειακής και Οικονομικής Ανάπτυξης στο τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών (παρ 3γ, άρθρο 1, του Π.Δ. 99 Φ.Ε.Κ. 134 τ. Α’/5-6-2013) με έδρα την Αθήνα, σηματοδοτεί ταυτόχρονα μια νέα κακή εποχή για την πόλη, με τη μείωση της ενεργούς ζήτησης και την αύξηση της ανεργίας. Οι οικονομικές επιπτώσεις της κατάργησης του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας και της μαζικής φυγής εκατοντάδων οικονομικώς ενεργών πολιτών από μια πόλη που βιώνει οδυνηρά την οικονομική κρίση δεν μπορούν να υποτιμηθούν. Το πλήγμα από τη φυγή του Πανεπιστημίου είναι όμως ακόμη πιο ισχυρό και βαθύ. Η φυγή της σχολής ακυρώνει τη δυνατότητα της πόλης να συνομιλεί με τη σύγχρονη πραγματικότητα, η οποία εν πολλοίς διαμορφώνεται στα ιδρύματα παραγωγής της γνώσης. Τα αποτελέσματα της αποκοπής της Λιβαδειάς από το επιστημονικό γίγνεσθαι θα φανούν μεσοπρόθεσμα και θα είναι τραγικά για τις προϋποθέσεις ανάκαμψής της μέσα από δημιουργικές και καινοτόμες δραστηριότητες. Στα αλλεπάλληλα πλήγματα που έχει δεχτεί τον τελευταίο καιρό η Λιβαδειά αναμφίβολα ως ισχυρότερο πρέπει να θεωρήσουμε την κατάργηση του πανεπιστημιακού τμήματος Περιφερειακής και Οικονομικής Ανάπτυξης. Η κατάργηση του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας θα σημαδέψει την πορεία της πόλης για πολλές δεκαετίες. Ένα περιφερειακό πανεπιστήμιο είναι ένας κύριος πόλος οικονομικής ανάπτυξης, αλλά δεν είναι ο μοναδικός. Το πανεπιστήμιο όμως εντάσσεται ως κύριος οδηγός στη γενικότερη πορεία προς την πρόοδο της χώρας.
Online διάθεση
Διαβάστε online τη Διπλωματική Εργασία "Η Συμβολή του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας στη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Λιβαδειάς και της Ευρύτερης Περιοχής".
Η Εργασία ανήκει στη συλλογή της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, σε έντυπη και ψηφιακή μορφή.
Who is Who του συγγραφέα
Τριαντάφυλλος Σταθουλόπουλος
Πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτων του Τμήματος Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας,
Μεταπτυχιακό στη «Βιώσιμη Ανάπτυξη» του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου,
Υπεύθυνος Οικονομικών του Συνδέσμου Ελλήνων Περιφερειολόγων