Πριν την αποξήρανση
Άλλοτε ήταν μεγάλη λίμνη της επαρχίας Λιβαδειάς. Εκτείνεται σε μια περιοχή πολλών χιλιάδων στρεμμάτων. Πήρε το όνομά της από την αρχαία πόλη Κώπαι. Σχηματιζόταν από τα νερά του Βοιωτικού Κηφισού και ήταν η μεγαλύτερη Ελληνική λίμνη.
Κατά την αρχαιότητα πρόσβαση στη νησίδα Γλα, γινόταν με πλωτά μέσα, ο δε σημερινός Βοιωτικός Ορχομενός ήταν η περιοχή που κατοικούσαν οι αρχαίοι Μινύες.
Κατά την προϊστορική περίοδο (2500 - 1500 π.Χ.) την αποξήραναν οι Μινύες του Ορχομενού που εκμεταλλεύονταν το εύφορο έδαφός της και έγιναν πάμπλουτοι. Αλλά αργότερα οι Θηβαίοι πολεμώντας εναντίον τους, με επικεφαλής τον Ηρακλή, κατέστρεψαν την εύφορη πεδιάδα. Την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου ο υδραυλικός Κράτης θέλησε να αποξηράνει τη λίμνη, αλλά δεν πρόλαβε να τελειώσει το έργο. Στην Κωπαΐδα, έγινε στις 15-3-1311 η περίφημη μάχη ανάμεσα στους Καταλανούς και στο δούκα των Αθηνών.
Το ιστορικό της αποξήρανσης
Το 1834 καταρτίζεται το πρώτο σχέδιο αποξήρανσης από Γερμανό μηχανικό.
Το 1844 γίνεται δεύτερο συστηματικότερο από το Γάλλο μηχανικό Γουσταύο ντ' Εστάλ.
Το 1846 ο Γάλλος μεταλλειολόγος Σωβάζ συντάσσει την πρώτη σοβαρή μελέτη και το 1865 το Ελληνικό κράτος υπογράφει σύμβαση με τους Μομφερριέρ και Μπονέρ με όρο η εταιρεία τους να έχει την επικαρπία για 99 χρόνια της μισής έκτασης από αυτή που θα αποξηρανθεί και στη συνέχεια η κυριότητα θα περιερχόταν στο Ελληνικό Δημόσιο. Ύστερα όμως από μερική αποξήρανση η εταιρεία κηρύσσεται έκπτωτη, το 1873, γιατί χρεοκόπησε οικονομικά.
Το 1880 υπογράφεται νέα σύμβαση με τον Ιωάννη Βούρο, εκπρόσωπο άλλης Γαλλικής εταιρείας και με όμοιους όρους. Στο διάστημα 1882-1886 γίνονται τα σπουδαιότερα αποστραγγιστικά έργα και η Κωπαΐδα αποξηραίνεται. Οι οργανικές ύλες όμως που υπήρχαν στον πυθμένα της λίμνης ανάβουν και καίγονται με αποτέλεσμα η επιφάνεια του εδάφους να κατεβεί κατά 4 μέτρα χαμηλότερα από τη σήραγγα, τα νερά να μην φεύγουν πλέον και το 1887 η Κωπαΐδα ξαναγίνεται λίμνη.
Έτσι πτωχεύει και η δεύτερη Γαλλική εταιρεία και τη συνέχιση του έργου αναλαμβάνει, το 1895, μια Αγγλική εταιρεία. Η "Αγγλική Εταιρεία Κωπαΐδος" αυτή αποξήρανε ολότελα τη λίμνη και βαθαίνει τη σήραγγα και τις αποστραγγιστικές διώρυγες και ολοκληρώνει το έργο το 1931 αποξηραίνοντας 241.000 στρέμματα. Για χρόνια η περιοχή αποτέλεσε ιδιοκτησία της εταιρείας που την εκμεταλλεύτηκε.
Το 1953 απαλλοτριώθηκε η έκταση και μοιράστηκε σε ακτήμονες και δημιουργήθηκε ο Οργανισμός Κωπαΐδας με σκοπό την προγραμματισμένη καλλιέργεια, τη βελτίωση και συμπλήρωση των έργων και των εγκαταστάσεων, ώστε ν' αυξηθεί η παραγωγή.
Η διάθεση της έκτασης των 240.289 στρεμμάτων, έγινε ως ακολούθως:
1.862 στρ. παραχωρήθηκαν στους περιοίκους της Υλίκης
28.427 στρ. ήταν οι απαιτήσεις τρίτων από το Δημόσιο
145.000 στρ. παραχωρήθηκαν σε μισθωτές
48.000 στρ. για καλλιέργεια από την εταιρεία
17.000 στρ. για κοινωφελή έργα (δρόμοι, διώρυγες κ.λ.π.)
Σχεδόν στο κέντρο της αποξηραμένης λίμνης, υπάρχει μια «νησίδα», με την ονομασία Γλα, όπου βρίσκεται πανάρχαιο μεγαλιθικό τείχος που την προστάτευε περιμετρικά.
Επιπτώσεις της αποξήρανσης
Πριν την αποξήρανση οι κάτοικοι γύρω από τη λίμνη ζούσαν σχεδόν πρωτόγονα. Καλλιεργούσαν τις λίγες εκτάσεις που υπήρχαν στις όχθες της λίμνης, αλλά η παραγωγή καταστρεφόταν πολλές χρονιές από τις πλημμύρες. Ακόμη ψάρευαν, κυνηγούσαν ή έβοσκαν γιδοπρόβατα, βόδια και γουρούνια.
Με την αποξήρανση δόθηκαν μεγάλες εκτάσεις για εκχέρσωση και καλλιέργεια, πράγμα που άλλαξε και βελτίωσε τη ζωή του τόπου ριζικά.
- Άρχισαν να καλλιεργούνται περίπου 200.000 στρέμματα. Απασχολήθηκαν χιλιάδες εργατικά χέρια και έγινε μεγαλύτερης έκτασης καλλιέργεια περισσοτέρων προϊόντων. Εκτός από το σιτάρι καλλιεργείται τώρα και βαμβάκι, αραβοσίτι, όσπρια, πεπόνια.
- Ταυτόχρονα αναπτύσσεται μεγαλύτερη κτηνοτροφία, όπου εκτρέφονται χιλιάδες αιγοπρόβατα, βοοειδή και ινδιάνοι.
- Μια άλλη πολύ σημαντική βελτίωση που επέφερε η αποξήρανση είναι αυτή στο θέμα της υγείας, όπου αρχίζει να μειώνεται αρχικά και να εξαφανίζεται στη συνέχεια, η ελονοσία που πριν κυριολεκτικά θέριζε τους κατοίκους.
Σήμερα η Κωπαΐδα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κέντρα βαμβακοπαραγωγής. Στην περιοχή της, η Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών κατέχει μεγάλες καλλιεργητικές μονάδες για την πρακτική εξάσκηση των φοιτητών της.