Άγιος Θωμάς

Γενικά

Ο Άγιος Θωμάς είναι χωριό του Νομού Βοιωτίας, στην Επαρχία Θηβών.
Δημοτικό Διαμέρισμα του Καποδιστριακού Δήμου Οινοφύτων με τον Νόμο 2539/1997 - Συγκρότηση Πρωτοβάθμειας Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Γεωγραφικές Συντεταγμένες

  • Γεωγραφικό Μήκος: 23,5843 Ανατολικά
  • Γεωγραφικό Πλάτος: 38,2842 Βόρεια

Σατιστικά

  • Έκταση: 77.27 km²
  • Πυκνότητα πληθυσμού: 19 /km²
  • Πλυθυσμός
  • 1851: _ 471 κάτοικοι
  • 1928: _1180 κάτοικοι
  • 1940: _1377 κάτοικοι
  • 1951: _1287 κάτοικοι
  • 1961: _1222 κάτοικοι
  • 1971: _1183 κάτοικοι
  • 1981: _1398 κάτοικοι
  • 1991: _1628 κάτοικοι
  • 2001: _1476 κάτοικοι

Πηγή:ΕΣΥΕ Απογραφή 2001

Προέλευση Ονομασίας

Πιθανές εκδοχές

  • Η παράδοση θέλει τον Αγιο Θωμά να μην επιτρέπει στην πανώλη να περάσει το ποτάμι του Ασωπού και οι κάτοικοι τον τίμησαν με το όνομα του χωριού. .
  • Χωρίς να είναι τεκμηριωμένο, λέγεται ότι ο πρώτος κάτοικος της περιοχής ήταν κάποιος Λιάττης μεγαλοτσιφλικάς. Η περιοχή αυτή βρίσκεται λίγο πιο πάνω από τον σημερινό οικισμό και ονομαζόταν :'παλιοκαντούντι' στα αρβανίτικα.
  • Μια 2η εκδοχή υποστηρίζει ότι προέρχεται από την έκφραση 'Λιαϊτα νι' (έφαγα έναν) που έλεγαν το 1821 όσοι πολεμούσαν και κατόρθωναν να εξοντώσουν έναν Τούρκο.
  • Επί Τουρκοκρατίας όπου αρβανιτάδες, Λιάπηδες κατέλαβαν την περιοχή, το χωριό πήρε νέο όνομα, Λιάτανη (Λιάπηδες, - Λιάπανη - Λιάτανη)
  • Το όνομα Μαυρομάτι, επικαλείται ο γεροντότερος του χωριού το 1968, Γεώργιος Σύρμας, 90 ετών, στην καταγραφή της Φιλολόγου Ευτυχίας Σύρμα. Τούτο ίσως αληθεύει από το γεγονός ότι το χωριό είναι πνιγμένο στις ελιές.

Πηγή: Λαογραφική Συλλογή Πανεπιστημίου Αθηνών

  • To όνομα Μαυρομάτι αναφέρεται και στο βιβλίο του Συνταγματάρχη William Martin Leake: Travels in Northern Greece, κατά την περιήγησή του στη περιοχή το 1806.
  • Όμοια ο έπαρχος Θηβών Ν. Καρόρης στην αναφορά του: 'Έκθεσις περιστατική, αφορώσα το κατά μήνα Απρίλιον των 1830', σχετικά με τη διαμάχη με τους τούρκους για τα κτήματα, στις 19 Ιουνίου 1833, καταγράφει το όνομα Λιάτανι ή Μαυρομάτι, χωριό της Λειβαδιάς.(Η Λιάτανη τότε υπαγόταν στη δικαιοδοσία της επαρχίας Λειβαδιάς).

Πηγή: Ανέκδοτα έγγραφα αφορώντα εις την οριστικήν απελευθέρωσιν της Ανατολικής χέρσου Ελλάδος. Ηλία Παπαθανασόπουλου.

Σημαντικές Ημερομηνίες

  • 1821. -Ιούλιος. O πασάς Ομέρ Βρυώνης από την Εύβοια ήρθε στη Λιάτανη με 3000 άντρες για βοήθεια των Τούρκων της Αθήνας, όπου έχουν ξεμείνει από τρόφιμα. Η Λιάτανη απήχε 9 ώρες δρόμο από την Αθήνα. Τον περιμένουν 700 Αθηναίοι όπου προβάλλουν αντίσταση, αλλά οπισθοχωρούν. Στις 20 Ιουλίου κατακτά την Αθήνα. (Πηγή: Ιστορία Αθηνών. Διονυσίου Σουρμελή, 1853. 2η έκδοση). Για το ίδιο θέμα ο Μιχαήλ Οικονόμος στην Ιστορία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας αναφέρει: Ο Βρυώνης πέρασε από την Αυλίδα και την Τανάγρα για βοήθεια των πολιορκημένων Τούρκων της Ακρόπολης. Στις 17 Ιουνίου διανυκτερεύει στη Λιάτανη και επιτίθεται στο σώμα του Βασιλείου Χατζημελέτη, που είχε καταφθάσει στο χωριό για να αποκρούσει την εισβολή στην Αθήνα.
  • 1835. -8(20 με το παλαιό) Απριλίου. Σχηματίζεται με βασιλικό διάταγμα ο Δήμος Τανάγρας της Επαρχίας Θηβών και έδρα τις Λιάταις. Το διάταγμα δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Κατατάχθηκε στη Γ' τάξη με πληθυσμό 1287 κατοίκους και αρχική σύσταση: Λιάταις:324, Μπράτσι:122, Σχηματάρι:280, Ινια:61, Κακοσάλεσι:327, Μπούγα:39, Κολοτέτι:129. Πηγή: 1.Ιστορικό Διάγραμμα Δήμων της Ελλάδας 1833 - 1912, Ελευθερίου Γ. Σκιαδά. 2.ΓΑΚ.Οθ αρχ.Υπ.Εσ.Φ113, Ad N.23801.
  • 1903. -29 Μαρτίου. Δημοσιεύεται με βασιλικό διάταγμα η σύσταση σχολείου θηλέων εις Λιάτανι του Δήμου Τανάγρας. ΦΕΚ :164/1903
  • 1904. -25 Οκωβρίου. Με την πράξη Νο.4811, διορίζεται στο δημοτικό σχολείο θηλέων της Λιάτανης Τανάγρας η δασκάλα Σμαράγδα Αντωνοπούλου, κατόπιν πρότασης του δημοτικού συμβουλίου Τανάγρας.
  • 1921. -9 Οκτωβρίου. Ο δεκανέας Παπαγεωργίου Στέφανος του Ιωάννη συμπεριλαμβάνεται στα ονόματα των πεσσόντων της ΧΙΙΙ μεραρχίας κατά τις μάχες στον Σαγγάριο, που ανακοίνωσε το γραφείο τύπου της ελληνικής κυβέρνησης.
  • 1929. -30 Απριλίου. Σημειώνεται η αλλαγή του τοπωνυμίου από Λιάτανη στο μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμενο: Αγιος Θωμάς. ΦΕΚ :164/1929 .
  • 1941, 19 Φεβρουαρίου. Σκοτώνεται στη μάχη της Πεστάνης ο δεκανέας Γεωργιάδης Σπυρίδων του Παύλου. Ανήκε στο 34ο σύνταγμα πεζικού. Γεννήθηκε στον Αγιο Θωμά Θηβών το 1918.
  • 1941, 7 Μαρτίου. Σκοτώνεται στη Μετζγκόρανη Τεπελενίου ο στρατιώτης Παπαδέδες Ευάγγελος του Χρήστου, του 67ου Συντάγματος Πεζικού. Γεννήθηκε στον Αγιο Θωμά Βοιωτίας το 1913.
  • 1941, 20 Μαίου. Σκοτώνεται στη μάχη της Κρήτης, Σκινέ Χανίων ο στρατιώτης Κοκόσης Δημήτριος του Μιχαήλ. Ανήκε στο 7ο κέντρο αιχμαλώτων. Γεννήθηκε στον Αγιο Θωμά Θηβών το 1906.
  • 1942. -11 Φεβρουαρίου. Ο Αρης Βελουχιώτης αφήνει στη Λιάτανη τμήμα με επικεφαλή τον Τζαβέλα. Ο ίδιος με τον Ορέστη, τον Πελοπίδα, τον Λέοντα και τον Γαρδικιώτη ανέβαίνουν στο Μοναστήρι της Φυλής (Χασιά). Από εκεί προμηθεύονται ράσα και ντυμένοι σαν παπάδες, με τα όπλα κρυμμένα κάτω από τα ράσα, κατεβαίνουν στην Αθήνα (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
  • 1942. -16 Ιουλίου. Σκοτώνεται στις 16 Ιουλίου 1942 ο Αρχισμηνίας Γεωργιάδης Ιωάννης, σε διατεταγμένη υπηρεσία(αποστολή βομβαρδισμού), κοντά στο αεροδρόμιο ΕΤΚΟΥ της Αιγύπτου με αεροσκάφος Hurricane.
  • 1944. -14 Φεβρουαρίου. Σφαγιάζεται από αναρχικούς ο Ιατρός Κωνσταντίνος Δ. Παπαδέδες, 52 ετών.
  • 1944. -20 Ιουλίου. Γίνονται συλλήψεις συγχωριανών από τους Γερμανούς και κρατούνται στο φρουραρχείο του Αυλώνα. Συλλαμβάνονται οι: Αικατερίνης Ιωάννης, Βουγέσης Δημήτριος, Γκίκας Αθανάσιος και Χρόνης Αριστείδης.
  • 1944. -26 Ιουλίου. Καίγεται το χωριό από τους Γερμανούς.
  • 1945. -5 Δεκεμβρίου. Ο οικισμός εμφανίζεται με το όνομα Λιάτανι να υπάγεται στον Δήμο Τανάγρας με τον νόμο ΚΕ' 5/12/1945
  • 1963. -11 Μαίου. Τραγική έκρηξη στο εργοστάσιο ΕΛΒΙΕΜΕΚ προκαλεί το θάνατο σε 4 εργάτριες από το χωριό: Καββά Α. Ευαγγελία, 17 ετών, Κοτσολιού Π. Αικατερίνη, 21 ετών, Κοτσολιού Π. Θεοφανή, 16 ετών, Στέρπη Δ. Κωνσταντίνα, 18 ετών.
  • 1997. -Το χωριό μετονομάζεται σε Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Οινοφύτων. Νόμος 2539/1997 - Συγκρότηση Πρωτοβάθμειας Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Η περιοχή στην π.Χ. εποχή

Η κυρίαρχη πόλη της περιοχής στους αρχαίους χρόνους θεωρείται η Τανάγρα γύρω από την οποία αναπτύχθηκε η τετράπολη. Ένα δίκτυο τεσσάρων οικισμών : Φαρές, Μυκαλησσός, Άρμα και Ελέωνας.

Για τον Ελέωνα σήμερα αρκετοί θεωρούν ότι η περιοχή ευρίσκεται στη Θήβα και συγκεκριμένα στο Δημοτικό Διαμέρισμα Ελεώνα. Αυτό αμφισβητείται γιατί αν ήταν Ελεώνας και παραγόταν από τη λέξη έλος, όπως πολλοί πιστεύουν σήμερα, θα έπαιρνε δασεία. Aλλά και ο Παυσανίας, ο οποίος πέρασε από εκεί, καθώς πήγαινε στη Τανάγρα και τη Χαλκίδα, θα αναφερόταν στον Ελεώνα όπως κάνει στη περίπτωση της Τευμησσού, του Γλίσαντα, του Άρματος και της Μυκαλησσού, δηλαδή στη περίπτωση όλων των πόλεων που βρισκόταν στο δρόμο που ακολούθησε. Τούτο οδηγεί στη μη ύπαρξη Ελεώνα, αλλά Ελέωνα, ο οποίος βρισκόταν στα νότια της Τανάγρας, ανάμεσα σ' αυτήν, στη Λιάτανη και το Κλειδί, εκεί όπου βρίσκονται τα ερείπιά του στη θέση Καστρί.

Για τον Ελέωνα κάνει λόγο ο Πλούταρχος: Πόθεν εν τη Βοιωτία περί τον Ελέωνα ποταμός Σκάμανδρος ωνομάσθη; Και λέει μετά απαντώντας ο ίδιος: Διήμαχος ο Ελέωνος υιός, εταίρος ων Ηρακλέους, μετέσχε της επί Τροίαν στρατείας.

Ο Δηίμαχος σκοτώθηκε στη μάχη. Με τον θάνατό του, η ερωμένη του Γλαυκία, κόρη του Σκάμανδρου, η οποία είχε μείνει έγκυος από τη σχέση της με τον Δηίμαχο, κινδύνευσε να χαθεί. Από λύπη και για να μη χαθεί το γένος του Δηίμαχου, ο Ηρακλής την πήρε στα πλοία του, όπου εκείνη γέννησε γιο. Όταν έφθασαν στη Βοιωτία την παρέδωσε στον Ελέωνα. Το παιδί ονομάστηκε Σκάμανδρος και έγινε βασιλιάς της χώρας. Από αυτόν μετονομάστηκε το παρακείμενο ποτάμι από Ίναχος σε Σκάμανδρο , ενώ το κοντινό του ρέμα πήρε το όνομα της Γλαυκίας και η γειτονική κρήνη ονομάστηκε Ακίδουσα από τη σύζυγό του.(Πλούταρχος. Αίτια Ελληνικά, Στέφανος 301).

Ο Σκάμανδρος φαίνεται να είναι ο χείμαρρος ανάμεσα στη Λιάτανη(Αγιος Θωμάς) και το Κλειδί, ο οποίος οδηγεί στον Ασωπό τα νερά που κατεβαίνουν από τα γύρω βουνά (Μπιθσιάκουλη), ενώ Γλαυκία το ρέμα κοντά στο Καστρί και Ακίδουσα η γειτονική πηγή του.

12ος αιώνας μ.Χ.

gefyra1s.jpg

Τον 12ο αιώνα εκλέγεται στον μητροπολιτικό θρόνο των Θηβών ο Ιωάννης Καλοκτένης από την Κωνσταντινούπολη.
Άνθρωπος ευσεβής και δραστήριος. Υπηρέτησε το λαό με σύνεση. Εκτός από τα έργα που προωθησε στην πόλη των Θηβών, έργα δικά του θεωρούνται και αρκετά γεφύρια του Ασωπού, όπως αυτό που είναι γνωστό ως γέφυρα του μητροπολίτη, αλλά και αυτό που υπήρχε στη πεδιάδα της αρχαίας Τανάγρας και απέναντι από το εξωκλήσι του Αγίου Θωμά.

Το τρίτοξο αυτό γεφύρι κατεδαφίστηκε στη δεκαετία του 80, προκειμένου να κατασκευαστεί μεγαλύτερο στη θέση του. Τμήμα του γεφυριού αυτού απεικονίζεται στη φωτογραφία του 1951.

Η Λιάτανη επί Τουρκοκρατίας

Επί Τουρκοκρατίας, όπως όλα τα ελληνικά χωριά, έτσι και η Λιάτανη πολέμησε κατά του κατακτητού, στο πλευρό του καπετάνιου Αθανασίου Σκουρτανιώτου. Ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης γεννήθηκε στα Σκούρτα(Δερβενοχώρια) το 1793. Τα Δερβενοχώρια είχαν μικρή αυτονομία και διατηρούσαν μικρό σώμα μαχίμων ανδρών με αρχηγό τον Α. Σκουρτανιώτη κατά το διάστημα του ξεσηκωμού των Ραγιάδων. Πολλές φορές νίκησε τους Τούρκους της περιοχής. Το όνομά του ήταν ο φόβος των Τουρκαλάδων. Το αληθινό του επώνυμο ήταν Γάτσης και πασίγνωστος ως Καπετάν Θανάσης. Στο πλευρό του πολέμησαν και οι παρακάτω Λιαταναίοι:

  • Ιωάννης Κιόκες ή Κιόκιος, αξιωματικός του Σκουρτανιώτου τιμώμενος από την πατρίδα με το παράσημο του αγώνος και του σταυρού του Σωτήρος. Συυμμετείχε τον Νοέμβριο του 1826, στις περιφερειακές συγκρούσεις, στη μάχη της Αράχωβας, υπό τον Αρχιστράτηγο Γεώργιο Καραισκάκη. Πέθανε στη Λιάτανη με το βαθμό ανωτέρου αξιωματικού της φάλαγγας. Με το βασιλικό διάταγμα της 20ης Μαίου 1838 του χορηγήθηκε ο βαθμός του Ανθυπολοχαγού ως ανταμοιβή για τον αγώνα του υπέρ της ανεξαρτησίας και για τη προσφορά του κατά τη διάρκεια της πανούκλας στον Πόρο. Στην εξέταση των φακέλων των Αγωνιστών της Βοιωτίας αναφέρεται από τον Παναγιώτη Καρλή από τη Δαύλεια ότι διοικούσε λόχο το έτος 1836 υπό τον Β. Μαυροβουνιώτη και Γιάννη Κλίμακα. Επίσης ο Κώτσιος Μιχ. Μπαρμπας από το Σχηματάρι (Χλεμποτσάρι 24 Μαρτίου 1865) αναφέρει ότι τότε ο Γιάννης Κιόκιες έφερε τον βαθμό του ταγματάρχη της Φάλαγγας.
  • Ιωάννης Κουμπίτσας, ξακουστός για την φρόνηση και γενναιότητα του. Κατά τη στάση του Τζαμάλα Παπακώστα το 1848, υπηρετούσε υπό τις διαταγές του Γαρδικιώτη. Σκοτώθηκε στο Παλαιόκαστρο Φθιώτιδας σε σύγκρουση ανάμεσα σε κυβερνητικά στρατεύματα και στασιαστές. Δεν αναγράφεται στα μητρώα αγωνιστών του 1821.
  • Γάτσης Δημήτριος (Σκουρτανιώτης). Αδερφός του καπετάνιου. Πέθανε άτεκνος στη Λιάτανη, αφού είχε χάσει το ένα του μάτι κατά τον αγώνα.

Πηγή: Τσεβάς. Ιστορία Θηβών και Βοιωτίας

  • Αθανασίου Σπύρος Αγωνιστής του 1821. (Αριθμός Μητρώου: 9256). Συμμετείχε από την αρχή του αγώνα στη Χιλιαρχία του Κώστα Χορμόβα, Πεντακοσιαρχία Δήμου Λιούλια. Για τις υπηρεσίες του στον αγώνα του απονεμήθηκε το 'Σιδηρούν Βραβείον του Αγώνος'. Με το θάνατό του άφησε πίσω τη γυναίκα του Παναγιώτα και έναν γιο, τον Γιώργη. Η εξετασική επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Βουγέσης Αναγνώστης (Αριθμός Μητρώου: 8927 - Αριθμός Νέου Μητρώου: 3186) Αγωνιστής του 1821. Πολέμησε στο πλευρό του Αθανασίου Σκουρτανιώτου, του Γεωργίου Σκουρτανιώτου και Βασίλη(Βάσου) Μαυροβουνιώτη. Σε έγγραφο της Γραμματείας Στρατιωτικού (1.11.1831) και του Δημάρχου Τανάγρας (11.6.1865) αναφέρεται ότι κατείχε τον βαθμό του Ταξιαρχικού Εικοσιπένταρχου. Επίσης αναφέρεται πως κατείχε διπλωμα του Όθωνα που του απονέμει το 'Σιδηρούν Παράσημο' για τους αγώνες του. Η επί του αγώνα εξεταστική επιτροπή τον κατέταξε στη 1η σειρά Υπαξιωματικών. Παιδιά του ήταν οι Γιάννος, Τάσης και Κωνσταντίνος.
  • Γκιολέκας Θεόδωρος (Αριθμός Μητρώου: 9008). Γκοστέκος ή Γκιοστέκος ή Γιοσδέκος. Αγωνιστής του 1821. Υπηρέτησε τη πατρίδα καθ'όλη τη διάρκεια του αγώνα. Ήταν γραμμένος στα μητρώα της Χιλιαρχίας του Βασίλη Μαυροβουνιώτη και πεντακοσιαρχίας Τριαντάφυλλου Τζουρά. Τα παραπάνω μητρώα επικαλέστηκαν η γυναίκα του Ασήμω και τα παιδιά του Γιάννης, 35 ετών και Θεόδωρος, 30 ετών, προκειμένου να αποζημειωθούν. Η εξεταστική επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Ιωάννου Αντώνιος (Αριθμός Μητρώου: 3198). Υπηρέτησε σε όλο το διάστημα του αγώνα την πατρίδα στρατιωτικώς. Τελευταία κατατάχθηκε στη Χιλιαρχία του Βάσου Μαυροβουνιώτη, πεντακοσιαρχία Γιάννη Κλίμακα, εκαντοταρχία Στάμου Μαυροδήμου. Σε αίτησή του δηλώνει ότι είναι γραμμένος στα μητρώα της παραπάνω χιλιαρχίας. Η επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Κατερίνης Θεόδωρος (Αριθμός Μητρώου: 2878). Από τις αρχές του αγώνα πήρε μέρος στις παρακάτω μάχες: Υπό τον Νίκο Κριεζώτη στο Αλιβέρι, υπό τον Εκατόνταρχο Δημήτρη Σιπούλια στο Χαιδάρι, Πειραιά. Με τον Ιωάννη Κλίμακα στο Καματερό και Στεβενίκο. Με τον Βάσο Μαυροβουνιώτη στο Μαρτίνο. Στην εκστρατεία της Κρήτης με τον Χατζημιχάλη. Τιμήθηκε με το 'Σιδηρούν Σταυρό του Αγώνα'. Τα παραπάνω πιστοποιούν οι Γιάννης Κλίμακας, Χατζηχρήστος, Σπύρος Μήλιος. Η επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Κοκόσης Μήτρος (Αριθμός Μητρώου: 3202) Ο Μήτρος υπηρέτησε τη πατρίδα σε όλο το διάστημα του αγώνα. Μαζί του πολέμησαν ο πατέρας του και ο αδερφός του, οι οποίοι σκοτώθηκαν, ο μεν πατέρας του στη μάχη του Μαυροματίου Θηβών μαζί με τον Θανάση Σκουρτανιώτη, ο δε αδερφός του στην εκστρατεία της Κρήτης. Τελευταία διετέλεσε στη Χιλιαρχία του Βάσου Μαυροβουνιώτη, Πεντακοσιαρχία Γιάννη Κλίμακα, Εκαντοταρχία Μήτρου Στάμου Θηβαίου. Μετά τη διάλυση των χιλιαρχιών υπηρέτησε στο τάγμα του Γιάννη Μπαιρακτάρη, Λόχο Δ. Σιπούλια υπό τον Γ. Σκουρτανιώτη. Στην αίτησή του επικαλείται τα Μητρώα των άνω Χιλιαρχιών και του Τάγματος. Η επιτροπή των κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Κοτζάνης Σπύρος (Αριθμός Μητρώου: 8993) Από πιστοποιητικό της 10ης Μαίου 1865 των: Γιάννη Κλίμακα και Αν. Κούστα φαίνεται ότι ήταν 64 ετών και πολέμησε από την αρχή του αγώνα υπό τον Αθανάσιο Σκουρτανιώτη, Μηνιό Κατζικογιάννη, Αθανάσιο Ζαρίφη, και Γιάννη Γκούρα παίρνοντας μέρος στις μάχες Θηβών, Ανηφορίτη, Δερβενοσάλεσι, Μαραθώνα. Από τα τέλη του 1821 πολέμησε στα Βρυσάκια, Αλιβέρι, Διακόφτι και Ανατολική Ελλάδα (Λειβαδιά, Αταλάντη, Λιβανάτες, Άμπλιανη, Μονή Ιερουσαλήμ, Πέντε όρια), με τον Ν. Κριεζώτη. Έπειτα υπό τον ίδιο σε όλες τις μάχες της Αττικής. (Ελευσίνα, Χαιδάρι, Πειραιά, Πολιορκία Αθηνών), καθώς και στην εκστρατεία στο Τρίκερι. Κατόπιν κατατάχθηκε στη Χιλιαρχία του Βάσου Μαυροβουνιώτη, πεντακοσιαρχία Γιάννη Κλίμακα, εκαντοταρχία Γ.Παγώνα, ως πένταρχος, στις μάχες Δομβούς, Λειβαδιάς, (Μαρτίνου, Λιθάδας, Άη Γιάννη Χασιάς). Πληγώθηκε στο αριστερό του χέρι. Η επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Λουκάς Δήμος (Αριθμός Μητρώου: 1557). Πολέμησε από την αρχή του αγώνα με τον Διάκο στη Λειβαδιά και την Αλαμάνα, με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στη Λειβαδιά και στο Χάνι της Γραβιάς, με τον Νάκο Πανουργιά στα Πέντε Όρια, με τον Καραισκάκη στην Αράχωβα, με τον Κλίμακα στον Άγιο Ιωάννη, όπου και πληγώθηκε στο αριστερό του χέρι. Με τον Χριστ. Χατζηπέτρο και Σπύρο Μήλιο στο Μεσολόγγι, όπου πληγώθηκε στο αριστερό του πόδι και στο Κερατσίνι. Έπειτα κατατάχθηκε στη Χιλιαρχία του Χατζηπέτρου, πεντακοσιαρχία Σπύρου Μήλιου στο λόχο του Μήτρου Σπόκα Σουλιώτη, ως δεκανέας. Τα παραπάνω βεβαιούν οι Χατζηπέτρου, Σπύρος Μήλιος, Γιάννης Κλίμακας. Η επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών. Διατείνεται ότι πήρε μέρος στη μάχη, στο Χάνι της Γραβιάς, αλλά δεν διευκρινίζει αν ήταν κλεισμένος μέσα ή πολέμησε έξω. Επίσης πιθανόν να ήταν στη 2η πολιορκία του Μεσολογγίου από τη μαρτυρία του ότι πολέμησε υπό τον Σπύρο Μήλιο.
  • Μακρής Δημήτριος (Αριθμός Μητρώου: 1727) Πολέμησε σε όλο το διάστημα του αγώνα στη Χιλιαρχία του Βάσου Μαυροβουνιώτη, πεντακοσιαρχία Γιώργου Σκουρτανιώτη, εκαντοταρχία Μ. Μπιρμπίλη. Στις 25 Απριλίου 1839 του απονεμήθηκε το 'Σιδηρούν Παράσημον με το Δίπλωμα αυτού' από τον βασιλιά Όθωνα. Πεθαμένος το 1865, την αίτηση για σύνταξη υπέβαλε η γυναίκα του. Η επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Μπουγέσας ή Βουγέσης Σταμάτης Αναφέρεται από τον Τσεβά ότι πολέμησε στις αρχές του αγώνα στον Ανηφορίτη υπό τον Μηνιό Κατσικογιάννη και καταγωγή από τα Μπούα. Στα μητρώα αγωνιστών υπάρχει ένας Βουγέσης από τη Λιάτανη. Σίγουρα ο Σταμάτης Βουγέσης ήταν σημαντικός παράγοντας στα ανατολικά Δερβενοχώρια, πράγμα που φαίνεται από το γράμμα που του στείλανε οι: Κριεζώτης και Βάσος Μαυροβουνιώτης -χωρίς να αναφέρουν τόπο προορισμού- και το οποίο έχει ως εξής:

Σταμάτη Μπουγέσα.
Βλέποντας το γράμμα να πάρεις όσους συντρόφους και αν έχεις να τους πάρεις κ να έρθεις και να μας φέρεις και εκατό σφαχτά και κομμάτι τυρί από το χωργιό.και αν ρωτάς διά τους Τούρκους εδώ.χουμίσαμε και τους αφανίσαμε. Σκοτώσαμε ένα μπίνπαση και πεντέξη μπουλουκπασάδες και από του λόγου σου ή με τρίτους και να έλθεις μιαν ώρα προστίτερα, όπου θα σου το πούνε και τα παιδιά. Εδώ μας ήλθε ένας βούλγαρος από τους Τούρκους και μας το ομολόγησε και μένω.
25 Ιουνίου 1826. Στρατηγός Νικόλαος Κριεζώτης Βάσος.

  • Νικολάου Ιωάννης (Αριθμός Μητρώου: 1575). Πήρε μέρος στον αγώνα από την αρχή μέχρι το τέλος και πολέμησε υπό τον Θανάση Σκουρτανιώτη στο Μεσοβούνι και Ανηφορίτη, υπό τον Καλέργη στο Πειραιά, υπό τον Τζομπούλη στην Ελευσίνα. Κατατάχθηκε στη Χιλιαρχία του Χριστόδουλου Χατζηπέτρου και αργότερα στου Γιάννη Στράτου, όπου πήρε μέρος στις μάχες της Ναυπάκτου και Μεσολογγίου. Τα παραπάνω πιστοποιούν οι Χριστόδουλος Χατζηπέτρος, Σπύρος Μήλιος και Γιάννης Κλίμακας. Για τις εκδουλεύσεις του προς τη πατρίδα τιμήθηκε με το 'Σιδηρούν Αριστείον Αγώνος'. Η επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Στέφος Νικόλαος (Αριθμός Μητρώου: 9013) Από πιστοποιητικό του Δημάρχου Τανάγρας (19 Ιουνίου 1865) φαίνεται ότι είχε πεθάνει τότε και ότι ζούσε η γυναίκα του Ασήμω και τα τέκνα του Χρήστος, ετών 30, Γιώργης ετών 20 και Βασιλική ετών 16. Υπηρέτησε την πατρίδα στρατιωτικώς σε όλο το διάστημα του αγώνα και επί συστάσεως χιλιαρχιών έκαμε σε αυτήν του Διονυσίου Ευμορφόπουλου, πεντακοσιαρχία Γεωργίου Σκουρτανιώτη στο Τάγμα Γεωργίου Μπαΐρακτάρη. Η επιτροπή τον κατέταξε στην τάξη των στρατιωτών.
  • Στέρπης Πανούσης (Αριθμός Μητρώου: 9015) Κατά την αίτηση της γυναίκας του Μάρως και των τέκνων του Σωτήρη, ετών 26, Βασίλη, ετών 23, Θοδωρή, ετών 20 και Καλομοίρας, ετών 18 (20 Ιουνίου 1865) υπηρέτησε τη πατρίδα σε όλο το διάστημα του αγώνα. Επί χιλιαρχιών διετέλεσε στη χιλιαρχία Διονυσίου Ευμοσφόπουλου, πεντακοσιαρχία Γεωργίου Σκουρτανιώτου. Η επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.
  • Χρυσοχόου Ιωάννης (Αριθμός Μητρώου: 1740) Υπηρέτησε τη πατρίδα σε όλο το διάστημα του αγώνα υπό διάφορους οπλαρχηγούς. Διετέλεσε τελευταία στη χιλιαρχία Βάσου Μαυροβουνιώτη, πεντακοσιαρχία Γιάννη Κλίμακα, εκατονταρχία Στάμου Μαυροδήμου, καθώς και στο Τάγμα του Γιάννη Μπαιρακτάρη. Πεθαίνοντας άφησε τη χήρα γυναίκα του Παρασκευή και τον γιό του Αντώνη. Η αρμόδια επιτροπή τον κατέταξε στις τάξεις των στρατιωτών.

Πηγή: Θήβα @ Λειβαδιά, χωραΐται και χωρικοί στο 21. Γιώργη Β. Λουκά - Φανόπουλου

Περί παλαιού Δήμου Τανάγρας 1833-1912

Το όνομα του δήμου προήλθε από τη Βοιωτική πόλη της αριστερής όχθης το Ασωπού.
Το όνομα της πόλης από την κόρη το Ασωπού ή κατ'άλλους του Αιόλου, Τανάγρα.
Σύμφωνα με τον Leake επωνομάσθηκε Τανάγρα ή πόλη Τροία, που αναφέρει ο Ομηρος και προσέλαβε το αιολικό 'ξανά', σε απόδειξη της αιολικής καταγωγής.

dimostan1s.jpg

Εμβλημα(σφραγίδα): Η αρχική σφραγίδα του Δήμο ήταν κυκλική χωρίς έμβλημα. Το εικονιζόμενο έμβλημα καθορίστηκε με το Βασιλικό Διάταγμα της 11ης Οκτωβρίου 1870 (ΦΕΚ 43/σελ 340): "…η σφραγίς του δήμου Τανάγρας εν τω μέσω μεν γυναίκα ευειδή ταινία την κεφαλήν αναδουμένην, γύρωθεν δε τας λέξεις δήμος Ταναγραίων… Η βασίλισσα Κορίνη της αρχαίας Τανάγρας, κειμένη ακριβώς εις την θέσιν ην ήδη κείται το εθνικόν βόσκημα Τανάγρα ή Γκριμάδα…,

Σχηματισμός -Σύσταση-Εξέλιξη: Ο δήμος Τανάγρας σχηματίσθηκε με το βασιλικό διάταγμα της 8ης(20 με το παλαιό ημερολογιο) Απριλίου, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ως δήμος της επαρχίας Θηβών. Κατατάχθηκε στη Γ' τάξη με πληθυσμό 1287 κατοίκους και έδρα την Τανάγρα(Λιάταις). Ο δημότης ονομάσθηκε Ταναγραίος.

Aρχική σύσταση: Λιάταις: 324, Μπράτσι: 122, Σχηματάρι: 280, Ινια: 61, Κακοσάλεσι: 327, Μπούγα: 39, Κολοτέτι: 129.

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Δήμος Ωρωπού: (Ωρωπός: 153, Σικάμινον: 102, Μήλεσι: 75), τμήμα δήμου Παρασωπαίων: (Χλεμποτσάρι: 191, Μουσταφάδες: 118, Κακονηοχώρι ή Κακονισχήρι: 37, Καβάσαλα: 5, Κρόρα: 14, Μετόχιον της επί του όρους Σινά μονής Τσατσάρεως και νερόμυλος, Μαντάνι, Ραμπεντόσα), καθώς και οι οικισμοί: Στανιάτες, Σκούρτα, Κλεινδέτι, Λιατάνι, Βράτσι, Βράτσι, Δερβενοσάλεσι, Δήλεσι, Μαζαράκι.

Με το Βασιλικό Διάταγμα της 31ης Ιουλίου(12 Αυγούστου) 1836 (ΦΕΚ 48), "Περί συγχωνεύσεως δήμων της επαρχίας θηβών", οι δήμοι Τανάγρας και Ωρωπού ενώθηκαν σε ένα δήμο, με το όνομα Τανάγρα και έδρα την Τανάγρα(Λιάταις).

Το Βασιλικό Διάταγμα της 24ης Νοεμβρίου(6 Δεκεμβρίου) 1836, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, απέσπασε τα χωριά του συγχωνευθέντος δήμου Ωρωπού, καθώς επίσης και τα χωριά Μπούγα και Κακοσάλεσι(Σάλεσι) του δήμου Τανάγρας και τα προσάρτησε στο δήμο Περαίας.

Με το Βασιλικό Διάταγμα της 1ης Νοεμβρίου(13 Νοεμβρίου) 1841 (ΦΕΚ 25/1842), "Περί συγχωνεύσεως δήμων της επαρχίας θηβών", τμήμα του δήμου Παρασωπαίων συγχωνεύθηκε στο δήμο Τανάγρας. Με τη νέα σύστασή του ο δήμος παρέμεινε στη Γ' τάξη με πληθυσμό 1455 κατοίκους και έδρα το Χλημποτσάρι ή Χλεμποτσάρι. Με το ίδιο Βασιλικό Διάταγμα, τμήμα του δήμου Τανάγρας απότελούμενο από τα χωριά Σχηματάρι, Στανιάταις, Δήλεσι, Σκούρτα και Μαζαράκι αποσπάσθηκε και συγχωνεύθηκε στο δήμο Αυλίδος.

Με το Βασιλικό Διάταγμα της 7ης(19) Οκτωβρίου 1842 (ΦΕΚ 24), επέστρεψαν στο δήμο Τανάγρας τα χωριά που συγχωνεύθηκαν στο δήμο Αυλίδος το 1841.

Πληθυσμός δήμου
Ετος Πληθυσμός
1848 - 2000
1849 - 2011
1850 - 2036
1851 - 2034
1852 - 2042
1853 - 2049
1854 - 2091
1855 - 2036
1856 - 2022
1861 - 2336
1870 - 2867
1879 - 3423
1889 - 3951
1896 - 4859
1907 - 6148

Έρευνα πανεπιστημίων Leiden και Ljubljana. 2003

Καθηγητής Dr. John Bintliff.
Συνεργάτες:E. Farinetti, P. Sarri, K. Sbonias, B. Slapsak, V. Stissi, A. Vionis.
Τον 8ο αιώνα η ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία, που διοικούνταν από την Κωνσταντινούπολη, επανέκτησε την Στερεά Ελλάδα από τους Σλάβους, συμπεριλαμβανομένης της Βοιωτίας. Συνδυάζοντας αυτή την εικόνα από βυζαντινές πηγές με τα αποτελέσματα της έρευνας γύρω από την περιοχή της Τανάγρας, παρατηρούμε σειρά από χωριά και οικισμούς με μικρή απόσταση μεταξύ τους. Αυτό φαίνεται από τα κεραμικά που συναντάμε σε διάφορα σημεία και είναι δείγματα μεσοβυζαντινής περιόδου.

Η ακμή της περιοχής συνεχίζεται και την περίοδο των σταυροφοριών (13ος 14ος αιώνας). Η πλεονεκτική θέση της αρχαίας Τανάγρας, εξηγεί το γεγονός ότι ένα χωριό βρίσκεται μόλις ένα χιλιόμετρο από την αρχαία πόλη με την εκκλησία του, τον Αγιο Θωμά. Η εκκλησία χρονολογείται από τον 12ο αιώνα και χαρακτηρίζεται μεσοβυζαντινή, ενώ το χωριό που φαίνεται να υπήρχε αριστερά της (φαίνεται από τα διασπαρμένα κεραμικά), κατοικήθηκε από τον 11ο ως τον 14ο αιώνα. (πανεπιστήμιο Leiden- A Vionis). Όλα τα βυζαντινά χωριά εξαφανίστηκαν τον 14ο αιώνα. Αυτό έχει σχέση με την επιστροφή της βουβωνικής χολέρας και των ολέθριων πολέμων μεταξύ Φράγκων, Βυζαντινών και Τούρκων, οι οποίοι είτε αφάνισαν τους πληθυσμούς της περιοχής, είτε τους εξώθησαν σε ορεινές περιοχές, είτε τους πούλησαν ως δούλους. Οι πρώτες καταγραφές φόρων στην Βοιωτία το 1466, υπό Οθωμανική κυριαρχία, δείχνουν χαρακτηριστικά την απουσία Ελλήνων αποίκων στα πεδινά και μικρό αριθμό αυτών στα ορεινά, όπου είχαν αναζητήσει άσυλο. Η ανατολική Βοιωτία με τις μεγάλες πεδιάδες και τα πλατώματα γύρω από την Τανάγρα, αδειάζει.

Για την αποίκηση εκ νέου της περιοχής το 1400 με 1500, οι τελευταίοι Φράγκοι δούκες των Αθηνών και κατόπιν οι Οθωμανοί άρχοντες προσκάλεσαν νέους κατοίκους κυρίως αρβανίτες με μοναδική οδηγία να ιδρύσουν νέους οικισμούς δίπλα στους εγκαταλελειμμένους. Από εκεί είναι και η προέλευση του ονόματος των νέων χωριών Τανάγρα (πρώην Μπράτσι), Κλειδί (πρώην Κλειδέτι). 100 χρόνια αργότερα υπό οθωμανικό ζυγό και ειρηνική διαβίωση, παρατηρείται αύξηση στον πληθυσμό των Ελληνικών και αρβανίτικων χωριών (οικισμών) και δημιουργία νέων χωριών. Αυτό φαίνεται και στον οθωμανικό φόρο του 1570 για κάθε χωριό.

Το νέο χωριό του Αγίου Θωμά έχει μια πιο σύνθετη ιστορία, μάλλον πιο πρόσφατη. Ιδρύθηκε μάλλον από τους χωρικούς που μετακινούνταν στα βουνά από την Αττική στην Βοιωτία στο τέλος της οθωμανικής αυτοκρατορίας και μετά τον απελευθερωτικό πόλεμο της Ελλάδας στις αρχές του 19ου αιώνα. Πριν τον σημερινό οικισμό του Αγίου Θωμά, υπήρχε προηγούμενος με το όνομα Λιάτανη ή Κελμεντί, ενώ νοτιότερα εμφανίζονται μικρότεροι οικισμοί με το όνομα Κινος ή Γκινοσάτι που είναι γεωργική γη. Υπάρχουν και σήμερα περιοχές με το όνομα Γκίνοσι.

Αξιοθέατα

  • Λόφος Αρχαίας πόλης Τανάγρας
  • Εκλησάκι Αγίου Θωμά δίπλα στον ασωπό ποταμό (12 αιώνα)
  • Σπηλιά με το στεφάνη και τη Παναγιά της Λιάτανης
  • Εξωκλήσι Προφήτη Ηλία με τη μεγάλη βρύση
  • Εξωκλήσι Αι Γιώργη
Unless otherwise stated, the content of this page is licensed under Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 License